Oinarrizko kontzeptuak planaren barruan

2020aren hasieran, COVID-19aren pandemiak aldatu egin zituen Espainiako, Europar Batasuneko (EB) eta munduko ekonomia-, gizarte- eta aurrekontu-ikuspegiak. Horrek erantzun koordinatua eskatu zuen, eta gaur egun ere eskatzen du, bai nazio mailan, bai EB mailan, pandemiak eragindako ondorioei aurre eginez. Pandemiak eta hura kontrolatzeko ezarritako neurri murriztaileek herrialde guztiei eragin badiete ere, eragin ekonomikoa desberdina izan da, eta Batasuneko konbergentzia- eta kohesio-prozesua zaildu egin da.

Estatu kideek pandemiaren ondorio ekonomikoei aurre egiteko duten gaitasuna aurrekontuen maniobra-tartearen mende dago, ahal den neurrian krisiaren eragin soziala, ekonomikoa eta sanitarioa arinduko duten neurriak hartzeko.

Aurrekoaren ondorioz, Europako erakundeek Suspertze eta Erresilientzia Mekanismoa (MRR) sortu zuten, eta tresna berritzaile gisa eratu zen, estatu kideei zuzeneko finantza-laguntza ematea ahalbidetuko duena erreforma iraunkorrak eta inbertsio publikoak areagotzeko. Erreforma eta inbertsio horiek Batasunaren erresilientzia, oro har, hobetzen lagundu behar dute.

Hauek dira erresilientzia suspertzeko eta indartzeko prozesuaren sei zutabeak:

• trantsizio ekologikoa;
• transformazio digitala;
• hazkunde zentzuduna, iraunkorra eta integratzailea;
• gizarte- eta lurralde-kohesioa;
• osasuna eta erresilientzia ekonomikoa, soziala eta instituzionala;
• hurrengo belaunaldirako, haurrentzako eta gazteentzako politikak

MRRren Erregelamenduak ezartzen duen bezala, estatu kide batek finantza-ekarpena jaso dezan, suspertze- eta erresilientzia-plan bat aurkeztu behar du. Espainiako Gobernuak Suspertze, Transformazio eta Erresilientzia Plana (PRTR) aurkeztu zuen 2021eko apirilaren 29an. Europako Batzordeko zerbitzuek oso positiboki ebaluatu zuten PRTR, eta aztertutako hamaika aldagaietatik hamarretan lortu zuten kalifikazio gorena. 2021eko uztailaren 13an, Kontseiluko ekonomia eta finantzetako ministroen bilerak (ECOFIN) Espainiako Plana onartu zuen. Estatu kide bakoitzak zehaztutako erreforma eta inbertsioei lotutako mugarri eta helburuak Kontseiluaren Betearazpen Erabakian (CID, ingelesezko siglak) jasotako egutegiaren eta deskribapenaren arabera egin behar dira.

2023ko urrian, PRTRren gehigarria onartu zen. Planaren lehen gauzatze-fasean izandako esperientziaren ondorioz, hobekuntzak eta jarduera berriak sartu dira eranskin horretan.

PRTR era askotako erreforma eta inbertsioei estaldura emateko eratzen da. Horregatik, PRTRren hartzaileak Espainian bizi diren herritarrak eta Espainiako enpresak dira batez ere, eta PRTRren helburu nagusietako bat ETEen erresilientzia bultzatzea da, inork atzera utziko ez duen susperraldi ekonomiko bat sustatzeko, gure herrialdeko trantsizio ekologikoa eta digitala hobetuz. Halaber, Estatuko Administrazio Orokorreko organoek, autonomia-erkidegoek eta toki-erakundeek berek eta sektore publikoko beste edozein erakundek kudeatuko dute PRTR, baterako gobernantzaren alde eginez, jasoko dituzten funtsak eta parte-hartzaile bakoitzak bete behar dituen CID (pdf) helburuak modu egokian bideratuz.

PRTRn sartutako mugarri eta helburuek 2020ko otsailetik 2026ko abuztura bitartean gauzatutako neurriei, hau da, erreforma eta inbertsioei lotuta egon behar dute.

MRRa emaitzetara bideratutako finantzaketa-tresna gisa eratzen da. Planean ezarritako mugarri eta helburuak lotesleak dira, eta parte hartzen duten administrazio publiko guztiek parte hartzen dute.

Horiek betetzeaz arduratzen dira parte-hartzaile guztiak: ministerioak, autonomia-erkidegoak, toki-erakundeak, sektore publikoko erakundeak (estatukoak, autonomia-erkidegokoak edo tokikoak), sektore pribatuko onuradunak, hala nola kontratistak, azpikontratistak, laguntzen hartzaileak eta gainerako azken onuradunak.

PRTRren kudeaketa ona, batez ere, kudeaketa- eta jarraipen-sistema egoki baten mende dago, haren benetako eragina ziurtatuko duten estrategia eta tresnak diseinatuz.

Administrazio publikoei dagokie MRRren funtsak kudeatzea. Hori dela eta, neurriak zehazten dituzten proiektuen ikuspegi orokorra izan behar dute (PRTRn, guztira, 595 mugarri eta CID helburu daude). Hala, kudeaketa- eta jarraipen-sistemak PRTRn jasotako helburuak zehazten dituzten proiektuak biltzen ditu, eta zehaztutako adierazleen bidez (adierazle-unitateetan, adibidez: proiektu-kopurua, kilometroak, hektareak, jarduerak, etab.) islatutako kantitateen jarraipena egiteko aukera ematen du. ), MRaren kudeaketan parte hartzen dutenei eskatu ahal izango zaizkienak.

Kudeaketa- eta jarraipen-sistemaren helburua da PRTRren osagaietan aurreikusitako neurriak (erreformak edo inbertsioak) bereizten dituzten proiektuak eta azpiproiektuak definitzea, planifikatzea, exekutatzea, jarraitzea eta kontrolatzea, CIDn zehaztutako mugarriak eta helburuak gauzatzeko oinarrizko tresna gisa (pdf). Ondorio horietarako, informazio-sistema bat eratzen da, CoFFEE-MRR izeneko aplikazio informatiko batean oinarritua. Horren bidez, planaren kudeaketan parte hartzen duten eragileen arteko informazio-fluxuak bidera daitezke, aplikatzekoa den erkidegoko eta estatuko araudiaren ondoriozko eskakizunak betetzea erraztuz.

PRTR betetzen ez badu MRren kargura finantzaketa jaso duten erakunde edo onuradunek (pertsona juridikoak edo fisikoak), itzuli egin beharko dituzte funts horiek. Ez-betetze hori, batez ere, ezarritako egutegia ez betetzeagatik sor daiteke, hitzeman duten mugarria edo CID helburua (pdf) ez lortzeagatik, MRRaren araudian ezarritako printzipioetakoren bat ez betetzeagatik, besteak beste:

• klima-helbururako eta/edo helburu digitalerako ekarpena (PRTRren arabera, Espainiak % 39,9ko eta % 25,9ko konpromisoa hartzen du, hurrenez hurren).
• Principiodo no indicant harm («ingurumenari kalte nabarmenik ez eragitea»).
• iruzurrik, ustelkeriarik edo interes-gatazkarik ez izatea, eta halakoak prebenitzeko, detektatzeko eta zuzentzeko mekanismoak izatea.
• finantzaketa bikoitzik ez izatea.
• Estatu-laguntzak arautzen dituen araudia erabat errespetatzea.

682/2021 Errege Dekretuak, abuztuaren 3koak, Ogasuneko eta Funtzio Publikoko Ministerioaren oinarrizko egitura organikoa garatzen eta Ministerioetako Departamentuen Oinarrizko Egitura Organikoa ezartzen duen urtarrilaren 28ko 139/2020 Errege Dekretua aldatzen duenak, berariaz ezartzen du Europako Funtsen Idazkaritza Nagusiari dagokiola MRRaren agintaritza arduradun gisa jardutea. Besteak beste, artikulu horretan koordinazio-eginkizunak aipatzen dira, Europako Batzordearen harremanetarako gune gisa, eta planaren mugarri eta helburuekin lotutako aurrerapenak gainbegiratzearen arloan.

PRTRren arabera, Europako Funtsen Idazkaritza Nagusiari dagokio, agintaritza arduraduna den aldetik, kudeaketako informazioaren eta kide bakoitzaren organo arduradunek egindako emaitzen jarraipena eta integrazioa egitea.

Administrazio Publikoa modernizatzeko eta PRTR betearazteko premiazko neurriak onartzen dituen abenduaren 30eko 36/2020 Errege Lege Dekretuaren 20. artikuluan, Europako funtsen arloan eskumena duen Ogasun Ministerioko zuzendaritza-zentroa (Europako Funtsen Idazkaritza Nagusia) izango da Europako erakundeen aurreko agintaritza arduraduna, Europako araudian ezartzen diren baldintzetan, eta, horretarako, erregelamendu bidez ezarritako eskumenak garatuko ditu.

PRTRren 4.6 atalean arautzen dira kontrola eta ikuskaritza. Kontrol hauetan egituratzen da:

• Organo betearazlearen barne-kontrola (1. maila). Jarduketa bat gauzatzeaz arduratzen den organo bakoitzaren eremua. Kontrol primarioa eta oinarrizkoa da. Iruzurra, ustelkeria, interes-gatazka eta finantzaketa bikoitza saihesteko arauak biltzen ditu.
• Organo independentearen barne-kontrola (2. maila). Administrazio jarduleekiko independenteak diren barne-kontroleko organoen esku dago. Autonomia eta independentzia osoz jarduten dute. Ministerioetan eta organismo publikoetan, eskuordetza delegatua da (Ogasun Ministerioaren mendekoa), eta sozietate publikoetan eta enpresa-erakundeetan, berriz, beren barne-kontroleko organoak, kudeaketa alde batera utzita jarduten dutenak. Arlo horretan, aholkularitza juridikoko zerbitzuen eginkizuna ere garrantzitsua da.
• Ikuskapen eta ex post kontrol nazionalen araubidea. IGAE da MRRren kontrol-agintaritza, eta independentzia osoz beteko ditu bere eginkizunak. Auditoretza-estrategia bat onartuko da, eta urtero eguneratuko da, gutxienez. IGAEren auditoretzen metodologia egitura-funtsen metodologian oinarrituko da, mugarriak eta helburuak betetzen direla egiaztatzeko enfasiaren funtsezko aldearekin. Kontrol-agintaritzak autonomia-erkidegoen jarduera koordinatuko du egin beharreko lanak behar bezala egiten direla bermatzeko.
• Batzordeari bidalitako ordainketa-eskaerei buruzko ikuskapenak. Dagozkien mugarri eta helburuak betetzeari buruzko bermea ematen diote Batzordeari.
• Iruzurra, ustelkeria eta interes-gatazkak prebenitzeko, detektatzeko eta zuzentzeko neurri egokiak dauden ikuskatzea. Egitura-funtsen kontrol-eremuan gai horri buruz aurreikusitako metodologian oinarrituko da. Egitura-funtsen kontrol-eskemarekiko desberdintasunei dagokienez, hauek dira funtsezko funtzioak:

• kudeaketa-aginpiderik ez izatea.
• Auditoretza Agintaritzarentzat ez egotea txosten-eredu zehatzik, laginketa-orientabiderik edo igorri beharreko auditoretzako laburpenen dokumenturik.
• ikuskapenek estali beharreko irismen finkaturik ez izatea.
• legezkotasuna ez betetzeagatik finantza-zuzenketarik ez egitea.
• ziurtagiriak aurkeztu ondoren urteko konturik ez izatea edo kontrolerako sistema nazionaletan oinarritzeko aukera izatea.

• IGAEk egingo ditu ikuskapen horiek. Ikuskapen horien emaitza Suspertze eta Erresilientzia Mekanismoa ezartzen duen otsailaren 12ko 241/2021 (EB) Erregelamenduaren 22.2.c).ii) artikulua auditoretzen laburpenean sartuko da.
• Proiektuen finantzaketa bikoitzari buruzko auditoretzak/gastua MRrekin lotzea. Auditoretza-estrategian sartuko da.
• Legezkotasunaren eta gastuaren erregulartasunaren auditoretzak: kontrolerako sistema nazionalak. IGAE eta autonomia-erkidegoetako esku-hartze orokorrak.
• Iruzurraren aurkako borroka koordinatzea. Iruzurraren Aurkako Koordinazioko Zerbitzu Nazionala (NCA) izango da ereduaren funtsezko osagaia. Berariazko salaketa-kanal bat sortuko da. SNCAk independentzia osoz beteko ditu bere eskumenak.

MRRaren kontrol-agintaritza Estatuko Administrazioaren Kontu-hartzailetza Nagusia da (IGAE). Batzorde horren ardura izango da Europako araudiak Suspertzeko Europako Tresnaren kontrol-agintaritzari esleitzen dizkion eginkizunak eta eskumenak betetzea (Herri Administrazioa Eraberritzeko eta Suspertze, Transformazio eta Erresilientzia Plana Betearazteko Presako Neurriak onartzen dituen abenduaren 30eko 36/2020 Errege Lege Dekretuaren 21. artikulua).

Hauek dira IGAEk eremu horretan dituen funtzioak:

• Europako araudiak eskatzen dituen funtsak diseinatzeko eta kontrolatzeko jarduerak, Estatuko, autonomia-erkidegoko edo tokiko beste edozein kontrol-organori esleitutako kontrolen koordinazioa bere gain hartuz.
• Erkidegoko eta estatuko erakundeekin harremanak izatea, kontrol-sistema eraginkor eta efiziente bat ziurtatzeko.

Segimendu-txostena hileroko txostena da. Definitutako plangintzaren maila guztietan, mugarri eta helburuen eta aurrekontu-exekuzioaren aurrerapenaren jarraipena jasotzen du, eta, hala, plangintzarekiko sor litezkeen desbideratzeak detektatu eta dagozkien neurri zuzentzaileak aplikatu ahal izango dira.

Aurreikuspenen txostena hiru hilean behin egiten da, eta, ez-betetzeen arriskuak eta plangintzarekiko desbideratzeak identifikatuta, prebentzio-ekintza edo ekintza zuzentzaile egokiak ezarriko dira, hala badagokio.

Kudeaketa-txostenaren bidez izenpetzaileak bere gain hartzen du PRTR betearazteari buruz txosten horretan dagoen informazioaren ardura.

Dokumentu honek egiaztatzen du dagozkien mugarri eta helburuen egoera, bai eta egin den gastuari buruzko kontabilitate-informazioaren egoera ere, otsailaren 12ko 241/2021 (EB) Erregelamenduaren gainerako errekerimenduekin batera.

Kudeaketa-txostenak izango dira Erkidegoko agintarien aurrean mugarriak eta helburuak betetzen direla eta azpiko eragiketen erregulartasuna betetzen direla egiaztatzeko euskarria.

MRR ezartzen duen otsailaren 12ko 241/2021 (EB) Erregelamenduaren 22.2.c) artikuluak xedatzen duenez, ordainketa-eskaerari bi dokumentu erantsi behar zaizkio: batetik, egindako auditoretzen eta kontrolen laburpena, antzemandako akatsak barne, hartutako neurri zuzentzaileak eta, bestetik, kudeaketa-aitorpena.

Kudeaketa-adierazpena dokumentuan adierazten da funtsak aurreikusitako xedeetarako erabili direla, ordainketa-eskaerarekin batera aurkeztutako informazioa osoa, zehatza eta fidagarria dela, eta ezarritako kontrol-sistemek beharrezko bermeak ematen dituztela funtsak aplikatu beharreko arau guztien arabera kudeatu direla bermatzeko; bereziki, interes-gatazkak, iruzurra, ustelkeria eta finantza-kudeaketa onaren printzipioari buruzko arauei eta bestelako programei jarraiki.

Abuztuaren 3ko 682/2021 Errege Dekretuaren 11.1.g) artikuluan ezartzen denez, besteak beste, Europako Funtsen Idazkaritza Nagusiari, EMRaren agintaritza arduraduna den aldetik, hau dagokio:

“Suspertze eta Erresilientzia Mekanismoa arautzen duen araudian aurreikusitako txostenak, finantza-ekarpena ordaintzeko eskaerak eta dagokion fidagarritasun-adierazpena aurkeztea, eta, hala badagokio, baita araudi horretan aurreikusitako mailegu-tartea ere. Hori guztia, IGAEk egindako kontroletan oinarrituta. Hori guztia egindako kontrolen emaitzan oinarrituta, Suspertze eta Erresilientzia Mekanismoa arautzen duen araudiak aurreikusten dituen modu eta baldintzetan."

Agiri honen bidez, Espainiak PRTRn ezarritako zenbatekoak ordaintzeko eskatu ahal izango du, bertan ezarritakoa bete ondoren. Hala, MRa ezartzen duen otsailaren 12ko 241/2021 (EB) Erregelamenduaren 24. artikuluak ordainketarekin lotutako arauak arautzen ditu, halako moldez non, dagozkion mugarri eta helburu hitzartuak lortu ondoren, estatu kideak eskaera bat aurkeztu beharko baitio Batzordeari, behar bezala justifikatuta (auditoretzen laburpena eta Kudeaketa Adierazpena erantsiko dira, 241/2021 Erregelamenduaren 22.2 artikulua).

241/2021 (EB) Erregelamenduaren 53. kontuan hartuzkoan eta 24. artikulu horretan ezarritakoari jarraituz, estatu kideek urtean bi aldiz aurkeztu ahal izango dituzte ordainketa-eskaerak. Espainiak aukera hori hautatu du, gehienez ere urtean bi ordainketa-eskaera aurkezteko.

Ordainketak tarteka egin behar dira, eta tarte horiek Kontseiluaren Betearazpen Erabakiaren eranskinean jasota daude. Batzordeak, aldez aurretik eta bidegabeko atzerapenik gabe, eta gehienez ere eskaera jaso eta bi hilabeteko epean, dagozkion mugarri eta helburuak behar bezala bete diren ebaluatuko du. Betetze-maila egoki horrek pentsaraziko du estatu kideak ez dituela ezeztatu aurretik behar bezala betetako mugarri eta helburuekin lotutako neurriak.

Batzordeak aurretiko ebaluazioa positiboa bada, Ekonomia eta Finantza Komiteari aurkeztuko dizkio bere ondorioak, eta irizpena emateko eskatuko dio, ebaluazioa egiteko kontuan hartuta. Batzordearen ebaluazioa positiboa denean, finantza-ekarpena ordainduko da, bidegabeko atzerapenik gabe.

MRR ezartzen duen 2021/241 Erregelamenduaren 24.6 artikuluaren arabera, “baldin eta, 3. paragrafoan jasotako ebaluazioaren ondorioz, Batzordeak erabakitzen badu ez direla behar bezala bete Kontseiluaren betearazpen-erabakian (20. artikuluko 1. paragrafoan jasoa) ezarritako mugarri eta helburuak, eten egingo da finantza-laguntza osoaren edo zati baten ordainketa, eta, hala badagokio, mailegu horren ordainketa ere eten egingo da. Estatu kide horrek oharrak aurkeztu ahal izango ditu hilabeteko epean, Batzordeak bere ebaluazioa jakinarazten duenetik hasita".

Finantza-ekarpenak 2026ko abenduaren 31 baino lehen ordaindu behar zaizkie estatu kideei.